EKOLOGICZNE DOŚWIADCZALNICTWO ODMIANOWE
W związku z przyjętymi przez Komisję Europejską, w ramach „Europejskiego Zielonego Ładu”, strategiami „Od pola do stołu”, i „Na rzecz bioróżnorodności”, które zakładają szybki wzrost znaczenia rolnictwa ekologicznego i zwiększenie powierzchni gruntów rolnych prowadzonych w reżimie rolnictwa ekologicznego oraz wobec braku w obrocie w naszym kraju odmian ekologicznych (zgodnie z definicją są to odmiany wyhodowane w warunkach ekologicznych) oraz ekologicznego materiału heterogenicznego, COBORU jesienią 2021 r. podjął kompleksowe działania umożliwiające wyselekcjonowanie z już istniejących odmian konwencjonalnych, odmiany przydatne do tego typu gospodarowania. W tym celu postanowiono rozszerzyć sieć punktów doświadczalnych COBORU przeznaczonych do prowadzenia doświadczeń w reżimie rolnictwa ekologicznego, tak aby reprezentowały one wszystkie rejony kraju. Ponadto w punktach doświadczalnych, które już prowadziły tego typu doświadczenia w latach poprzednich, powiększono areał gruntów do ok. 5 ha. Rozmieszczenie punktów doświadczalnych wyznaczonych do prowadzenia badań odmianowych dla potrzeb rolnictwa ekologicznego przedstawia poniższy rysunek.
Prócz tego, w drodze zapytań ofertowych skierowanych do wszystkich jednostek certyfikujących znajdujących się na liście MRiRW, wybrano podmiot, który nadzoruje poprawność działań związanych z okresem konwersji, a następnie z uzyskaniem certyfikatu rolnictwa ekologicznego w wyznaczonych punktach doświadczalnych COBORU. Podmiotem certyfikującym została firma EKOGWARANCJA.
W czerwcu 2022 r. Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Węgrzcach otrzymała jako pierwsza odpowiedni certyfikat. Pozostałe punkty doświadczalne znajdują się obecnie w okresie konwersji. Natomiast w trzecim kwartale 2022 roku, we wszystkich punktach doświadczalnych przeprowadzono kontrole w zakresie przestrzegania obowiązujących przepisów w ramach prowadzonej działalności.
Historia ekologicznego doświadczalnictwa odmianowego w COBORU:
- 2002 – pierwsze doświadczenia odmianowe prowadzone w ramach PDO w Ekologicznym Gospodarstwie Pokazowym w Chwałowicach,
- 2013 – wydzielenie pola dla celów ekologii w SDOO w Węgrzcach,
- 2018 – wyodrębnienie w pięciu nowych lokalizacjach około 2 ha pól i prowadzenie doświadczeń odmianowych w reżimie rolnictwa ekologicznego oraz podjęcie współpracy w tym zakresie z IUNG-PIB w Puławach,
- 2021 – rozszerzenie własnej sieci pól ekologicznych do 10 lokalizacji oraz objęcie ich urzędową certyfikacją. Podjęcie współpracy w badaniu odmian ziemniaka i kukurydzy dla celów ekologicznych z IHAR-PIB w Radzikowie,
- 2021 – opracowanie zunifikowanych metodyk badania odmian wielu gatunków roślin rolniczych w warunkach rolnictwa ekologicznego,
- 2022 – uzyskanie certyfikatów produkcji ekologicznej dla wyznaczonych pól doświadczalnych we wszystkich wspomnianych wyżej 10 punktach doświadczalnych COBORU.
Zakres badań w sezonie 2021/2022
W sezonie 2021/2022 COBORU koordynowało prowadzenie w całym kraju, w ramach ekologicznego doświadczalnictwa odmianowego, 141 doświadczeń w 13 gatunkach roślin uprawnych (w 17 seriach), z których 95 prowadzonych było we wspomnianych wyżej 10 stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian.
Łącznie we wszystkich doświadczeniach testowano przydatność dla rolnictwa ekologicznego 199 odmian konwencjonalnych wpisanych do Krajowego rejestru odmian. Wykaz prowadzonych doświadczeń i badanych odmian przedstawia poniższa tabela.
| Lp. |
Gatunek |
Liczba doświadczeń
(w tym w punktach dośw. COBORU) |
Liczba odmian
(COBORU) |
| 1 |
Jęczmień ozimy |
5 (5) |
5 |
| 2 |
Jęczmień jary |
10 (5) |
11-25 |
| 3 |
Owies jary |
10 (5) |
11-12 |
| 4 |
Pszenica orkisz jara |
5 (5) |
2 |
| 5 |
Pszenica orkisz ozima |
5 (5) |
4 |
| 6 |
Pszenica zwyczajna jara |
8 (5) |
11 |
| 7 |
Pszenica zwyczajna ozima |
9 (6) |
16 |
| 8 |
Pszenżyto ozime |
11 (5) |
7-15 |
| 9 |
Żyto ozime |
10 (5) |
7-12 |
| 10 |
Gryka |
5 (5) |
4 |
| 11 |
Groch siewny |
8 (5) |
9 |
| 12 |
Łubin wąskolistny |
8 (5) |
8 |
| 13 |
Łubin żółty |
3 (0) |
7 |
| 14 |
Soja |
5 (5) |
8 |
| 15 |
Kukurydza na kiszonkę |
7 (5) |
12 |
| 16 |
Kukurydza na ziarno |
7 (5) |
12 |
| 17 |
Ziemniak jadalny (trzy grupy wczesności) |
25 (19) |
4-15 |
| Razem |
141 (95) |
199 |
Koordynacja COBORU w prowadzeniu doświadczeń ekologicznych obejmuje:
- współudział w ustalaniu doborów odmian badanych gatunków do poszczególnych doświadczeń,
- zamawianie materiału siewnego odmian u hodowców lub ich przedstawicieli, a po jego otrzymaniu rozsyp na odpowiedniej wielkości próby dla poszczególnych doświadczeń oraz ich dystrybucja do wyznaczonych punktów doświadczalnych,
- przygotowanie dla specjalistów z poszczególnych punktów doświadczalnych aplikacji umożliwiającej przekazywanie poszczególnych danych/wyników z doświadczeń do Centrali COBORU, oraz ich gromadzenie i przetwarzanie w bazie danych COBORU, a następnie ich udostępnianiu jednostkom współpracującym/finansującym badania,
- publikację wyników doświadczeń (podobnie jak podmioty współpracujące).
Realizowane w sezonie 2021/2022 doświadczenia zostaną sfinansowane w następujący sposób:
- 54 doświadczenia – przez COBORU, ze środków dotacji celowej lub środków własnych,
- 54 doświadczenia – przez IUNG-PIB w Puławach, ze środków przyznanych na ten cel przez MRiRW,
- 21 doświadczeń – przez IHAR-PIB w Radzikowie, ze środków przyznanych na ten cel przez MRiRW,
- 10 doświadczeń – ze środków lokalnych uzyskiwanych przez SDOO na realizację Porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO).
Po zakończeniu sezonu doświadczalnego, analizie i weryfikacji wyników doświadczeń poszczególnych gatunków, COBORU zamierza wydać odrębne publikacje zawierające wyniki badań, w nakładzie po kilkaset sztuk każda.